﷽

Nuk dihet vendi dhe koha e sohbetit 

Para mishërimit shpirti asht tingull. Kjo asht arsyeja se pse na kemi dashni ndaj tingullit.

Njeriu i shkencës thotë qi zani vjen prej kurrizit, diafragmës, barkut edhe mushknive. Mistiku thotë qi tingulli vjen prej shpirti, zemre e mendjeje. Le të shofim a asht e vërtetë kjo. Mendimi për me këndue a me folë vjen para këndimit a t'folunit. N'mos ta kishim pas mendimin s'kishim mujtë me këndu a me folë. Poashtu para se me ardh mendimi asht ndjesia qi e shkakton mendimin. Masnej për me e konkretizue mendimin na flasim.

      Tingulli kalon nëpërmjet veshit në mendje, zemër e shpirt. Kur ndjesia apo mendimi artikulohet, fuqia e tij bahet ma e madhe. Nëse nji njeriu flet për vuetjen e tij, nëse ai i kallxon nji tjetri mërzinë e tij, shpesh e gjenë qi ai nis e loton. Përderisa e mbanë ndjesinë në zemrën e vet, mendimin në mendjen e vet, ai nuk loton, ama kur nis me folë ai ia krisë vajit. Nganjiherë nji hokatarë, kur kallxon diçka qi ka pa e qi asht për me qeshë, nis edhe qeshë me fjaltë e veta. Kur ai veç mendon për te, ai nuk qeshë, ama kur flet për te nis e qesh. Nëse e mbajmë mendimin në mendjen tonë, ai e nuk ka fuqinë e njajtë sikurse kur e nxjerrim jashtë.

      Nëse e përsërisni fjalën: lule, lule, lule, mendjes tuej ka me i lanë ma shumë përshtypje sesa nëse veç mendoni për nji lule. Kjo asht arsyeja se pse sufijtë përsëritin emnin e Zotit, e s'ndalen veç me mendimin për te. Ka prej sufijve qi përsërisin nantdhetenantë emnat e Zotit. Shembull me anë të vazifes dhe namazit, por ka llojlloj mënyrash se si përsëritet emni i Zotit. Efekti qi krijohet asht në përputhje me shpirtin edhe zemrën prej ku tingulli buron. Nëse, ta zamë, janë katër violonistë qi kanë studiue në kohën e njajtë, dhe nëse ata e luejnë të njajtën pjesë muzikore njeni mbas tjetrit, gjithsecili ka me luejt ndryshe. Secili ka me luejt në përputhje me temperamentin e vet muzikor, zemrën e shpirtin e vet. Për kte asht shumë e nevojshme qi nji muzikant ta ketë zemrën e shpirtin e trajnuem.

      Kur nji tregtarë e jep kusurin ai thotë: "Të falemnderit." Ajo "falemnderit" harrohet hala pa i ba dy hapa, për shkak se vjen veç prej buzëve. Nji person falenderues mundet me thanë: "Të falemnderit" - dhe kaq, ama ajo falemnderit depërton mu në zemër, sepse vjen prej zemre. Nji këngtar mundet me e këndue veç nji notë dhe e tanë audienca me u prekë prej saj. A nji tjetër mundet me i këndue s'di sa nota pa pas efekt të njajtë.

      Forca e tingullit asht në përputhje me kohëzgjatjen e saj. Nëse i mshojmë nji guri, ai na jep nji tingull të shkurtë qi s'ka efekt. Nëse i mshojmë nji zileje, tingulli asht ma i gjatë e efekti ma i madh. Nëse e zgjasim tonin efekti asht ma i madh, sepse jeta asht ma e gjatë. Tingulli asht frymë, e fryma asht jetë. Nëse kemi nji zile edhe nji gur, dhe nëse nji organo apo nji piano luhet, zileja ka me dhanë nji tingull a guri jo. Ajo qi asht e gjallë jep tingull të gjallë. Ajo qi asht e vdekun s'jep asnji. Shpirti qi asht i vdekun s'jep asnji tingull. Kjo asht arsyeja se pse në kangët e zakonshme ka shumë nota ama asnjena s'asht e gjallë. Krejt janë tinguj të vdekun. Muzika e kompozitorëve të mdhenjë hala jeton. Jehona e saj ka zbritë te na, jehona e shpirtnave të mdhenjë hala ekziston. Mijëra njerëz qi kanë mendue veç për nefsin e vet kanë ikë e na as qi e dijmë që kanë ekzistue ndojherë. Shpirtnat e vdekun, njerëzit e zakonshëm, shkojnë me e ndigjue mu ate tingull të vdekun. Shpirti i gjallë ndigjon muzikë të gjallë.

      Njerëzit më të rafinuem shkojnë me pa tragjedinë qi i prekë dhe derdhin lotë kur e shofin ate. Njerëzit e zakonshëm shkojnë te pikturat qi lëvizin, ku ata munden me qesh. Zemra gjenë gëzim në ndjesi, në vuetje. Ajo ndihet qi ka vye, e në te asht nji lumtuni. Sufiu e trazon zemrën në ndjesi. Nëpër disa mbledhi të tyne luhen e këndohen kavalitë, muzikë e devotshmërisë, e lavdeve, muzikë qi të zgjon ndjesi, ndjesinë e devotshmërisë, vuetjes, pendimit ku nis e mendon se sa gabime bajmë, se sa budallenjë e sa të pamend jemi. Çdo ndjesi praktikohet aty. Dhe kur zemra bahet gati për ndjesi, ajo mundet me e ndi mërzinë e gëzimin e tjerëve. Masnej çdo gja e prekë ate, çdo shenjë e rahmetit, çdo ndjesi e admirimit. E këtu ka lumtuni.

      Ndjesia jonë duhet me kenë nën fuqinë tonë. Nji njeri thotë: "Ashtu fola se kesh i zemruem!" - Po, ama pse ka kenë i zemruem? Dikush thotë: "Unë lotoj se jam i mërzitun. S'po mundem mos me kenë i mërzitun, mërzia veç vjen" - ose thotë: "Qeshi se po ndihna në humor." Vuetja edhe gazi duhet me kenë nën kontroll. Ndjesia e mirësisë duhet me u mbajtë aq sa dojmë na, pa marrë parasysh se çka na del përpara. Kur kjo kontrollë mësohet, atëherë asnji vuetje s'mundet me u afrue.

      Masnej kemi edhe muzikën e shpirtit. Aty nuk ka ndjesi, s'ka devotshmëri. Aty janë disa fjalë, bashtinglloret e të cilave kanë mana të msheftë. Ajo mana asht me e zgjue shpirtin, me e ba shpirtin të vetëdijshëm për jetën e përjetshme qi e ka.

      Sa ma gjatë mbahet nji mendim në mendje, aq ma i fuqishëm bahet. Mistiku e mbanë nji mendim në mendje për dhjetë, njizetë minuta - e praktikon këtë gja. Ai e praktikon këtë gja me muzikë. Së pari ai e ngulitë nji raga në mendjen e tij deri sa të ngulitet tamam si nji pikturë. Masnej ai e rregullon ate raga dhe e shef  si nji piktor i cili pikturon e masnej e soditë pikturën e vet. Ma tutje ai e praktikon vetëm tingullin pa melodi, vetëm nji tingull ose, sa për me e thye monotoninë, dy a tre tinguj. Mbas kësaj ai zukatë nën za dhe e mbanë larg tanë ndjesinë. Aty s'ka ma zemratë, idhnim, paragjykim, lidhje, asgja qi e mbanë ate të lidhun për egoje. Dikur ma vonë s'ka as tingull të jashtëm, ai e mbanë tingullin në brendi të mendjes së vet. Ai nis ta ndigjoj tingullin e frymës së vet, ate tingull të hijshëm qi veshtë nuk munden me e ndigju.

      Nji person tepër materialistik ka nji frymë të zhurmshme, të ndigjueshme për tanë. Sa ma i rafinuem personi, aq ma e rafinueme asht fryma e tij. Ai ndigjon se çka i thotë tingulli i zemrës së vet. Ai po ashtu e ndigjon zemrën e nji tjetri tuj folë. Ky asht leximi i mendjes. Ama s'pari ai duhet me e ndi se ç'po i thotë zemra e vet, masnej se çka po thotë zemra e tjerëve, qofshin ajo jo në prani të tij. Na jemi mësue me thanë qi tingulli asht ajo çka veshtë na ndijnë, ama ekziston edhe nji tingull i mendjes, i zemrës e i shpirtit.

      Për ç'arsye të gjithë na kemi qejf me ndejtë vetëm? Na mundemi me kujtue qi na pëlqen me ndejtë me tjerë, me folë me ta, me kenë në shoqni të tyne, ama na s'jemi të lumtun përpos kur jemi vet, diku larg qytezës pranë nji rrjedhe lumi a nji liqeni. Kjo ndodhë për arsye se pavetëdijshëm aty e ndijmë tingullin e shpirtit. Tingullin qi sufitë e ndijnë në shagl dhe kasb [1]. Asht shumë e zorshme se për me ndodh kjo gja duhet qi tana tubat dhe venat me kenë të hapuna. Shpirti asht nji thelb i hollë dhe nëse venat edhe tubat janë të bllokuem prej langjeve, prej gjumit të shumtë a prej lluksit e rahatisë së shumtë, ky tingull s'mundet me u ndigju.

      Vedanta flet për Nada Brahmën, Tingullin e Zotit, Tingullin qi asht Zot, prej të cilit janë krijue tana gjanat. Sufitë e quejnë saut-e sarmad , tingulli qi e deh njeriun. Kur'ani thotë: "Kun faja kun" - kur Zoti tha "Ji", dhe u ba. Para se me kenë ky alem, krejt çka ka pas ka kenë tingull, Zoti ka kenë tingull, e na jemi t'krijuem prej tingullit. Ndaj na e duem muzikën. Për këtë arsye jeni duke e ndigju kte [2], sepse ky asht elementi juej. Edhe pse asht venitë prej shpërfaqjes, mendimi, mendja juej asht ba prej tingullit.

______

[1] Praktika mistike të frymëmarrjes.

[2] Këto fjalë kallxojnë qi mbase ky fjalim asht mbajtë mbas nji pjesë muzikore.