Shkrim i publikuem në "The Indian Magazine"

Korrik, 1913

Në bazë të botëkuptimit esoterik, muzika asht fillimi dhe fundi i universit. Krejt veprimet e lëvizjet e bame në botën e dukshme e të padukshme janë muzikore, qi i bjen se ato janë të përbame prej vibrimeve qi i përkasin nji rrafshi të caktuem ekzistencial. Muzika ka emnin sangita në sanskrishte, qi i vnon në pah tri gjana: këndimin, luejtjen edhe vallëzimin. Kto trija kombinohen në çdo veprim. Për shembull, në veprimin e të folunit ekziston zani qi e vnon në pah këndimin, artikulimi i fjalëve vnon në pah luejtjen, lëvizjet e trupit njiashtu edhe shprehjet e fytyrës vnojnë në pah vallëzimin.

    Krejt muzika orientale asht e bazueme në baza filozofike e shpirtnore. Shpikësi i saj ka kenë Mahadeva, zoti i jogistëve, edhe përformuesja e shoqënuesja e dashtun e tij Parvati. Krishna, mishërimi i Zotit, ka kenë nji muzikant ekspert qi magjepsi të dy botnat me muzikën e fyellit të tij duke i ba jogistët me vallëzu. Bharata Muni, nji ndër shenjtorët ma të mdhenjë hindu, qe autori i parë i muzikës. Mistikët, si Narada edhe Tumbara, kanë kenë muzikantë të mdhenjë. Në parajsën e hinduve, Zoti Indra zbavitet me këndimin klasik të Gandharvas edhe vallëzimin e Apsaras. Hyjnesha e muzikës asht Sarasvati e cila njiashtu asht hyjnesha e urtisë. Ajo asht nji ashike e madhe e vinës. Tanë sistemi i religjionit edhe filozofisë hinduiste asht i bazuem në shkencën e vibrimeve qi me emër njifet si Nada Brahma, Tingulli - Zot.

Poeti Shamsi Tabrizi kur flet rreth krijimit, thotë qi krejt misteri i universit qindron në tingull. Ky fakt asht shpreh në Kuran njiashtu dhe Bibël.

Vibrimet e holla nëpërmes veprimit bahen ma të vrazhda në cilësi. Ato krijojnë fushat e ndryshme të ekzistencës tue përfundu deri te manifestimi fizik, njiashtu si uji i ngrimë qi shëndrrohet në borë. Pra, veprimi i shumtë i materializon vibrimet. Veprimi i paktë i eterizon ato, qi kallxon se shpirti edhe materia janë të njajta në nji t'kuptuem ma të naltë. Shpirti zbret në materie prej ligjit të vibrimit, edhe materia njiashtu mundet me u naltësu drejt shpirtit me po ate ligj. Jogistët edhe sufijtë e mdhenjë gjithmonë kanë shku drejt mekameve ma të nalta të së përkryemës me ndihmën e praktikave të tyne, duke u eteru me anë të dijes së vibrimeve.

Tingulli material i instrumenteve, ose zani i prodhuem prej organeve zanore të njeriut, në të vërtetë asht prodhimi i tingullit universal të sferave qi mundet me u ndigju vetëm prej atyne qi janë të akorduem me te. Kjo gjendje prej jogistëve emërtohet si anahad nada, e prej sufijve si saut-e-sarmad.

  Muzikanti edhe ashiku i muzikës rafinohen edhe drejtohen drejt botnave ma të nalta të tingullit. Sufijtë e humbin vehten e tyne në tinguj edhe atë humbje e emërtojnë si dalldi, apo masti. Fuqitë okulte dhe telepatike vijnë mbas përjetimit të kësaj dalldie, edhe dija e t'dukshmes edhe t'padukshmes çvelohet. Kjo hare e paqes e e' lumtunisë asht e arritshme veç për jogistët edhe sufijtë qi janë të interesuem në artin hyjnor të muzikës.

  Thujse se krejt muzikantët e Orientit janë ba shenjtorë përmes fuqisë së muzikës. Muzikatët ma të vonshëm të Indisë, si Tanseni edhe Mevlana Bakhshi, janë shembuj të jashtëzakonshëm të përkryemjes shpirtnore përmes muzikës.